Ralph Dumain: "The Autodidact Project": Jorge Luis Borges: "La Biblioteko de Babelo"

La Biblioteko de Babelo

Jorge Luis Borges
Tradukis Gulio Cappa

Per ĉi tiu arto eblas kontempli la variadon de la 23 literoj. . .
Pri anatomio de melankolio, 2, II, IV.

La universo (kiun aliaj nomas Biblioteko) konsistas el nedifinita, kaj eble infinita, nombro da sesangulaj galerioj, kun meze vastaj ventumaj putoj ĉirkaŭitaj de tre malaltaj balustradoj. De kiu ajn sesangulo oni vidas suprajn kaj malsuprajn etaĝojn: senfine. La distribuo de la galerioj ne varias. Dudek longaj bretoj, po kvin en faco, kovras ĉiujn facojn krom du; ilia alteco estas sama kiel tiu de la etaĝoj kaj apenaŭ superas tiun de normala bibliotekisto. Unu el la liberaj flankoj direktas al mallarĝa vestiblo, kiu kondukas al alia galerio identa kun la unua kaj ĉiuj. Maldekstre kaj dekstre en la vestiblo estas du malgrandaj kabinetoj. En unu eblas stara dormado; en la alia, la plenumado de elpelaj bezonoj. Tie pasas la spirala ŝtuparo, kiu enabismiĝas kaj leviĝas ĝis la foro. En la vestiblo estas spegulo, kiu fidele duobligas la ŝajnojn. La homoj kutimas dedukti de tiu spegulo ke la Biblioteko ne estas senfina (se ĝi vere estus, kial do tia iluzia duobligo?); mi preferas revi ke la poluritaj surfacoj bildigas kaj promesas infiniton . . . Lumo venas de sferaj fruktaĵoj nomitaj lampoj. Estas po du en sesangulo: transverse. La lumo eligita estas nesufiĉa, senĉesa.

Kiel ĉiuj homoj en la Biblioteko, mi vojaĝis, dum juneco; mi pilgrimis serĉante libron, eble la katalogon de la katologoj; nun, kiam miaj okuloj preskaŭ ne kapablas deĉifri mian propan skribaĵon, mi prepariĝas por morto nur malmultajn mejlojn for de la sesangulo kie mi naskiĝis. Poste, ne mankos kompatemaj manoj, kiuj ĵetu min mortintan trans la balustradon; mia tombo estos nesondebla aero: mia korpo longe profundiĝos kaj putros kaj dissolviĝos en la vento naskita de la falo, kiu estas senfina. Mi asertas ke la Biblioteko estas infinita. Idealistoj argumentas ke la sesangulaj salonoj estas necesa formo de la absoluta spaco aŭ almenaŭ de nia intuo de spaco. Ili rezonas ke salono triangula aŭ kvinangula estas nekonceptebla. (Mistikuloj pretendas ke ekstazo rivelas al ili cirklan ĉambron, kie estas granda cirkla libro kun kontinua dorso, okupanta la tutan vandan rondon; sed ilia atesto estas suspektinda; iliaj vortoj, obskuraj. Tiu cirkla libro estas Dio.) Al mi sufiĉu nun ripeti la klasikan sentencon: La Biblioteko estas sfero, kies vera centro estas ĉiu ajn sesangulo kaj kies cirkonferenco estas nealirebla.

Ĉe ĉiu muro de ĉiu sesangulo estas kvin bretoj; ĉiu breto enhavas tridek du samformatajn librojn; ĉiu libro konsistas el kvarcent dek paĝoj; ĉiu paĝo el kvardek linioj, ĉiu linio, el okdeko da nigrokoloraj literoj. Estas ankaŭ literoj en la dorso de ĉiu libro; tiuj literoj ne indikas nek anoncas tion kion diros la paĝoj. Mi scias ke tia nerilato ŝajnis iam mistera. Antaŭ ol resumi la solvon (kies malkovro, aparte de ĝiaj tragikaj postsekvoj, estas eble la ĉefa okazintaĵo en la tuta historio), mi volas memori iujn aksiomojn.

Unue: la Biblioteko ekzistas senkomence. Pri ĉi tiu vereco, kies direkta korolario estas la estonta eterneco de la mondo, neniu racia menso povas dubi. La homo, neperfekta bibliotekisto, povas esti kreaĵo de hazardo aŭ de malicaj demiurgoj; la universo, kun sia eleganta provizo da bretoj, da enigmaj volumoj, da nelacigeblaj ŝtuparoj por la vojaĝanto kaj da latrinoj por la sidanta bibliotekisto, povas esti nur verko de dio. Por percepti la distancon inter dieco kaj homeco, sufiĉas kompari ĉi tiujn rudimentajn, tremajn simbolojn, kiujn mia erariva mano skribaĉas en kovrilo de libro, kun la organaj literoj en ĝia intemo: akurataj, delikataj, plej nigraj, neimiteble simetriaj.

Due: la ortografiaj simboloj estas dudek kvin. [1] Tiu konstato ebligis, antaŭ tricent jaroj, la formuladon de ĝenerala teorio pri la Biblioteko, kaj kontentigan solvon de problemo, kiun neniu konjekto jam deĉifris: la senforma kaj ĥaosa naturo de preskaŭ ĉiuj libroj. Unu, kiun mia patro vidis en sesangulo el cirklo dek kvin naŭdek kvara, konsistas el la literoj M C V, perverse ripetitaj de la unua ĝis la lasta linio. Alia (ege konsultita en ĉi tiu zono) estas vera labirinto da literoj, sed en la antaŭlasta paĝo oni legas Ho tempo viaj piramidoj. Jam oni scias: por racia linio aŭ rekta sciigo, estas rnejloj da sensencaj kakofonioj, vortmiksaĵoj kaj senkoheraĵoj. (Mi scias pri barbara regiono, kies bibliotekistoj samtaksas la vanan kaj superstiĉan moron serĉadi sencon en la libroj, kiel tiun esplori la sonĝojn aŭ la ĥaosajn liniojn de la mano. Ili akceptas ke la inventintoj de skribado imitis la dudek kvin naturajn simbolojn, sed asertas ke tiu apliko estas hazarda kaj ke la libroj nenion signifas en si mem. Tiu doktrino, ni vidos, ne estas entute erara.)

Dum longa tempo oni kredis ke tiuj nepenetreblaj libroj rilatas al antikvaj aŭ foraj lingvoj. Vere estas ke la plej antikvaj homoj, la unuaj bibliotekistoj, uzis lingvon ege malsimilan al tiu kiun ni nun parolas; vere estas ke mejlojn dekstre, lingvo estas dialekta kaj ke naŭdek etaĝojn supre ĝi estas nekomprenebla. Ĉio ĉi, mi ripetas, estas vera, sed kvarcent dek paĝoj da senŝanĝa M C V ne povas rilati eĉ al ia dialekta aŭ rudimenta idiomo. Iuj sugestis ke ĉiu litero influas la sekvan kaj ke la valoro de M C V en la tria linio de paĝo 71‑a ne estas tiu kiun la sama serio havas en alia pozicio en alia paĝo, sed tiu nepreciza tezo ne prosperis. Aliaj pensis pri kriptaĵoj; tiu konjekto estis ĝenerale akceptita, kvankam ne en la senco formulita de ĝiaj elpensintoj.

Antaŭ kvincent jaroj, la estro de supera sesangulo [2] renkontis libron konfuzan kiel la aliajn; sed kun preskaŭ du folioj da homogenaj linioj. Li montris sian trovaĵon al vaganta deĉifristo, kiu diris ke ili estas redaktitaj en la portugala; aliaj diris al li, ke en la jida. Antaŭ jarcento, oni kapablis identigi la idiomon: samojedalitova dialekto el Gvaranio kun modulaĵoj el la klasika araba. Oni ankaŭ deĉifris la enhavon: nocioj de kombinatorika analizo, ilustritaj per ekzemploj de variadoj kun senlima ripetado. Tiuj ekzemploj ebligis al genia bibliotekisto la malkovron de la fundamenta leĝo de la Biblioteko. Tiu pensisto rimarkis ke ĉiuj libroj, malgraŭ ilia diverseco, konsistas el egalaj elementoj: interspaco, punkto, komo, dudek du alfabetaj literoj. Li ankaŭ argumentis fakton kiun ĉiuj vojaĝintoj konfirmas: En la vasta Bíblioteko, ne estas libro identa al alia. De tiuj nekontraŭstareblaj premisoj, li deduktis ke la Biblioteko estas totala kaj ke ĝiaj bretoj registras ĉiujn eblajn kombinojn de la dudekkelko da ortografiaj simboloj (nombro do plej vasta, sed ne infinita), tio estas, ĉion esprimeblan: en ĉiuj idiomoj. Ĉiom: detala historio de la estonteco, aŭtobiografioj de la ĉefanĝeloj, fidela katalogo de la Biblioteko, miloj kaj miloj da falsaj katalogoj, demonstracio de la falseco de tiuj katalogoj, demonstracio de la falseco de la vera katalogo, la gnostika evangelio de Basilido, komento pri tiu evangelio, komento pri la komento pri tiu evangelio, vereca raporto pri via morto, tradukoj de libro en ĉiuj lingvoj, interpoladoj de ĉiu libro en ĉiuj libroj.

Kiam oni proklamis ke la Biblioteko enhavas ĉiujn librojn, la unua impreso estis de ekstravaganca feliĉo. Ĉiuj homoj sentis sin mastroj de netuŝita kaj sekreta trezoro. Ne estis persona aŭ monda problemo kies elokventa solvo ne jam ekzistas: en iu sesangulo. La universo estis pravigita, la universo abrupte uzurpis la senlimajn dimensiojn de espero. En tiu tempo oni multe parolis pri la Pravigoj: libroj de apologio kaj profetado, kiuj porĉiame pravigas la agojn de ĉiu aparta homo en la universo gardante mirindajn misterojn por lia estonteco. Miloj da sciaviduloj forlasis sian dolĉan naskiĝan sesangulon kaj sin ĵetis ŝtuparojn sor, urĝite de vana intenco trovi sian Pravigon. Tiuj piligrimuloj disputis en la mallarĝaj koridoroj, elbuŝigis obskurajn malbenojn, sin reciproke strangolis en la diaj ŝtuparoj, ĵetis trompajn librojn en la senfundajn putojn, mortis transenĵetite de homoj el malproksimaj regionoj, aliaj freneziĝis . . . La Pravigoj ekzistas (mi mem vidis du, rilatajn al personoj de la estonteco, kiuj eble vere ekzistos), sed la serĉintoj ne konscius ke la ebleco por homo trovi sian propran aŭ perfidan variaĵon de ĝi, egalas al nulo.

Oni ankaŭ esperis klarigon de la bazaj misteroj de la homaro: la deveno de la Biblioteko kaj de la tempo. Verŝajnas ke tiaj gravaj misteroj povas esti klarigitaj per vortoj: se ne sufiĉus la lingvaĵo de fílozofoj, la plurforma Biblioteko jam produktus la neaŭditan idiomon bezonatan kaj vortarojn kaj gramatikojn de tiu idiomo. Jam kvar jarcentojn la homoj penadas en la sesanguloj . . . Ekzistas oficialaj serĉistoj, inkviziciistoj. Mi ilin vidis dum plenumado de iliaj funkcioj: ĉiam ili venas rezignece; parolas pri senŝtupa ŝtuparo kiu preskaŭ ilin mortigis; parolas pri galerioj kaj ŝtuparoj kun la bibliotekisto; iam, ili prenas la plej proksiman libron kaj ĝin ekfoliumas, serĉante hontigajn vortojn. Videble, neniu esperas ion malkovri.

Senbridan esperon sekvis, laŭnature, ekscesa deprimo. La certeco ke iu breto en iu sesangulo kaŝas multvalorajn librojn kaj ke tiuj multvaloraj libroj estas neatingeblaj, ŝajnis preskaŭ neeltenebla. Blasfema sekto sugestis ke ĉesu la serĉadoj kaj ke ĉiuj homoj miksu literojn kaj simbolojn ĝis konstruo, per neprobabla donaco de hazardo, de tiuj kanonaj libroj. La aŭtoritatoj troviĝis devigitaj promulgi severajn ordonojn. La sekto malaperis, sed en mia infaneco mi vidis maljunajn homojn kiuj longe kaŝiĝis en la latrinoj kun kelkaj metalaj diskoj en malpermesita kubĵetileto, debile imitante la dian malordon.

Aliaj, male, opiniis ke estas fundamente elimini la senutilajn verkojn. Ili invadis la sesangulojn, montris akreditivojn ne ĉiam falsajn, ĝenate foliumis volumon kaj kondamnis tutajn bretojn: al tia higiena, asketa furiozo ŝuldiĝas la sensenca perdo de milionoj da libroj. Ilia nomo estas abomenita, sed tiuj kiuj bedaŭras la "trezorojn” detruitajn de ilia frenezo, neglektas du bone konatajn faktojn. Unu: la Biblioteko estas tiel grandega ke ĉia redukto pro homa interveno nur rezultas infinitezime. La alia: ĉiu ekzemplero estas unika, neanstataŭigebla, sed (tial ke la Biblioteko estas totala) ĉiam restas pluraj centoj da miloj da neperfektaj faksimiloj: verkoj kiuj nur diferencas pro litero aŭ komo. Kontraŭ la generala opinio, mi aŭdacas supozi ke la postsekvojn de la raboj faritaj de la Purigistoj, oni troigis pro la hororo kiun la fanatikuloj kaŭzis. Ilin urĝis deliro konkeri la librojn de la Karmezina Sesangulo: libroj pli malgrandformataj ol la naturaj: ĉiompovaj, ilustritaj kaj magiaj.

Ni ankaŭ scias pri alia superstiĉo de tiu tempo: tiu pri la Homo de la Libro. En la breto de iu sesangulo (rezonis homoj) devas esti libro kiu estas ĉifro kaj perfekta kompendio de ĉiuj ceteraj: iu bibliotekisto ĝin tralegis kaj analogas al dio. En la lingvo de ĉi tiu zono ankoraŭ persistas kultspuroj de tiu fora funkciulo. Pluraj pilgrimis Lin serĉante. Dum jarcento ili vane penis en la plej diversajn direktojn. Kiel lokalizi la kultitan sekretan sesangulon kiu Lin gastigas? Iu proponis regresan metodon: Por lokalizi la libron A, oni antaŭe konsultu libron B indikantan la lokon de A, por lokalizi la libron B, oni antaŭe konsultu libron C, kaj tiel plu ĝisinfinite . . . En tiaj aventuroj mi malŝparis kaj eluzis miajn jarojn. Mi ne konsideras neverŝajna tion ke estas en iu breto de la universo totala libro [3]; mi petegas de la nekonataj dioj ke homo—ununura, eĉ se antaŭ miloj da jaroj!—ĝin estu ekzameninta kaj leginta. Se honoro kaj scio kaj feliĉo ne estas por mi, ili almenaŭ estu por aliaj. Ekzistu la ĉielo, eĉ se mia loko estos la infero. Estu mi ofendota kaj neniigota, kondiĉe ke Via grandega biblioteko motiviĝu en momento, en estaĵo.

Asertas malpiuloj ke sensenceco estas normala en la Biblioteko, dum racieco (kaj ankaŭ humila kaj pura kohereco) estas preskaŭ mirakla escepto. Ili parolas (mi scias) pri “la febra Biblioteko, kies hazardaj volumoj senĉese riskas ŝanĝiĝi al aliaj, kaj ĉion asertas, neas kaj konfuzas kiel deliranta diaĵo". Tiuj vortoj, kiuj malordon ne nur denuncas sed ankaŭ ekzemplas, ĝenerale pruvas siajn proprajn malbonegan guston kaj senesperan nescion. Fakte, la Biblioteko enhavas ĉiujn vortajn strukturojn, ĉiujn variantojn kombineblajn per la dudek kvin ortografiaj simboloj, sed eĉ ne unu absolutan sensencaĵon. Estas senutile rimarki ke la plej bona libro en pluraj sesanguloj kiujn mi administras titoliĝas Kombita tondro, alia Kramfo el kreto, alia Axaxaxas miö. Tiuj propozicioj, unuavide nekoheraj, sendube estas elkripte aŭ alegorie motiveblaj; tiu motivado estas elvorta kaj hipoteze jam troviĝas en la Biblioteko. Mi ne povas kunmeti signojn

dhcmrIchtdj

kiujn la dia Biblioteko ne jam antaŭvidis, kaj kiuj ne kaŝas en unu el ĝiaj sekretaj lingvoj teruran sencon. Neniu povas artikulacii silabon, kiu ne jam estas plena je tenerecoj kaj timoj; kiu ne jam estas, en unu el tiuj lingvoj, la potenca nomo de dio. Paroli estas enfali taŭtologiojn. Ĉi tiu senutila kaj multvorta letero jam ekzistas en unu el la tridek volumoj de la kvin bretoj de unu el la nenombreblaj sesanguloj—kaj ankaŭ ĝia refuto. (Nombro n da eblaj lingvaĵoj uzas saman vortaron; en iuj, la simbolo biblioteko ebligas la korektan difinon ĉiea kaj ĉiama sistemo el sesangulaj galerioj, sed biblioteko estas pano aŭ piramido aŭ kio ajn alia, kaj la sep vortoj kiuj ĝin difinas havas alian sencon. Ĉu vi, kiu min legas, certas ke vi komprenas mian lingvaĵon?)

Metoda skribado min distras de la nuna kondiĉo de la homoj. La certeco ke ĉio jam estas skribita nin nuligas kaj fantomigas. Mi konas distriktojn kie junuloj sin adorsternas antaŭ la libroj kaj barbare kisas la pagojn, sed ne kapablas deĉifri eĉ unu literon. Epidemioj, herezaj malpacoj, pilgrimadoj neeviteble degenerintaj en banditismon, dekumis la loĝantaron. Mi kredas ke mi jam menciis la memmortigojn, de jaro al jaro pli oftajn. Min eble

trompas maljuneco kai timo, sed mi suspektas ke la homa specio—la sola—estas estingiĝonta, dum la Biblioteko pludaŭros: lumigita, soleca, infinita, perfekte senmova, provizita per multvaloraj volumoj, senutila, nekoruptebla, sekreta.

Mi ĵus skribis infinita. Mi ne interpolis tiun adjektivon pro retorika kutimo; mi diras ke ne estas senlogike pensi ke la mondo estas infinita. Tiuj kiuj ĝin juĝas limhava, postuladas ke en foraj lokoj, koridoroj kaj ŝtuparoj kaj sesanguloj povas nekoncepteble ĉesi—kio estas absurda. Tiuj kiuj imagas ĝin senlima, forgesas ke limon havas la ebla nombro da libroj. Mi aŭdacas sugesti por la antaŭa problerno jenan solvon: La Biblioteko estas senlima kaj perioda. Se eterna vojaĝanto ĝin trairus en kiun ajn direkton, pruvus en la fino de la jarcentoj, ke la samaj volumoj ripetiĝas laŭ la sama malordo (kiu, ripetita, estus ordo: la Ordo). Mian solecon gajigas tiu eleganta espero [4] .

1941, Mar del Plata.

1 En la originala manuskripto ne estas ciferoj nek majuskloj. Interpunkcio estas limigita al komoj kai punktoj. Tiuj du signoj, la intervorta spaco kai duclek du alfabetaj literoj estas la dudek kvin sufiĉaj simboloj, kiun listigas la nekonato. (Noto de la Redaktoro).

2 Antaŭe, estis homo ĉiun trian sesangulon. Memmortigoj kai pulmaj malsanoj detruis tiun proporcion. Memoraĵo nedireble melankolia: foje mi vojaĝis plurajn noktojn laŭ koridoroj kaj poluritaj ŝtuparoj, renkontante eĉ ne unu bibliotekiston.

3 Mi ripetas: por ke libro ekzistu, sufiĉas ke ĝi estu ebla. Ekzemple: neniu libro estas ankaŭ ŝtuparo, kvankam sendube estas libroj kiuj pritraktas kaj neas kai pruvas tiun eblecon kaj aliaj kies strukturo konformas al tiu de ŝtuparo.

4 Letizia Alvarez de Toledo rimarkis ke la vasta Biblioteko estas senutila; strikte, sufiĉus sola volumo, ordinarformata, presita par litertipoj naŭ aŭ dekpunktaj, konsistanta el senfina nombro da infinite maldikaj folioj. (Cavalieri, en la komenco de la 17a jarcento, diris ke ĉiu solida korpo estas surmetaĵo de infinita nombro da ebenoj). Manuzi tian silkecan manlibron ne estus komforte: ĉiu ŝajna folio disoniĝus en analogajn aliajn; nekonceptebla centra folio ne havus sian reverson.

Originala titolo: La biblioteca de Babel
© Kopiralto ĉe la aŭtoro

FONTO: Borges, Jorge Luis. "La Biblioteko de Babelo" [The Library of Babel], tradukis Gulio Cappa; en Sferoj—2: Sciencfikcio kaj Fantasto, kompilis Miguel Gutiérrez Adúriz (Santander, Hispanio: Grupo Nifo, 1983), p. 15-24.

"La Sudo" de Jorge Luis Borges, trad. Enio Hugo Garrote

Hajkoj kaj Tankaoj de Jorge Luis Borges, tradukis Carlos A. Castrillón

“Miaj renkontoj kun Jorge Luis Borges” de Pierre Ullman

"Spinoza" poem by Jorge Luis Borges

"Baruch Spinoza" poem by Jorge Luis Borges

"The Congress" by Jorge Luis Borges

On “The Congress” by Jorge Luis Borges: Observations and Questions
by Ralph Dumain

The Cyclical Night: Irony in James Joyce and Jorge Luis Borges by L. A. Murrilo

A Taxonomy of Surreal Taxonomists by Prentiss Riddle

“On the General Characteristic” by Gottfried Wilhelm Leibniz

Leibniz on the Universal Characteristic

Mova Sun Vukong